Milutin Bl. Marković (?, oko 1872 – između Prepolca i Prištine, 1915) bio je slikar i likovni pedagog. Posle završene Realke u Beogradu, slikarstvo je učio u Ikonopisnoj školi Kijevske lavre. Iz Kijeva odlazi u Moskvu gde je 1895. godine, završio Školu za živopis, vajanje i neimarstvo, stekavši diplomu nastavnika crtanja u srednjim školama. Po povratku sa školovanja postavljen je za učitelja crtanja u niškoj Gimnaziji (1895), a potom je premešten u kruševačku nepotpunu Gimnaziju (1902/3), gde ostaje do 1912/13. godine. Pred sam početak Prvog svetskog rata (1914) premešten je u II beogradsku gimnaziju, a radio je i u Ministarstvu prosvete. Mobilisan je i upućen na front, gde je i poginuo. Slikarsko delo Milutina Bl. Markovića možemo pratiti prvenstveno kroz crkveno slikarstvo. Uspešno je radio ikone i ikonostase, uglavnom na jugu Srbije, koje karakteriše naglašen crtež, svetla paleta i bogat kolorit. O njegovom profanom slikarskom delu ima jako malo podataka. Dragoceno svedočanstvo o pokušaju umetnika da se iskaže i van okvira religioznog slikarstva predstavlja portret koji se nalazi u zbirci likovne umetnosti Narodnog muzeja Kruševac.

Portret Milana Obrenovića (inv. br. L – 278), iz1901.godine, rađen je u tehnici ulje na platnu, dimenzija:140 x 99 cm. Na realistično koncipiranom portretu, vladar je prikazan u zrelim godinama, strogog i odlučnog izraza lica, u uniformi gardijskog generala u sedećem položaju, iako postavljena u salonskom ambijentu. Portet je naslikan, najverovatnije, prema fotografskom predlošku.

Slikarsko obrazovanje stekao u Umetničko-zanatskoj školi u Beogradu. Od 1915. učestvovao u I Svetskom ratu, kao crtač pri štabu Kosovske divizijske oblasti. Boravio je u Africi, u vojničkom logoru u Lazuazu (Maroko) od 1916. do 1918. godine. Od 1919. do 1921. je profesor crtanja u Prištinskoj gimnaziji. Od 1921. živi u Kruševcu, gde se izuzev slikanjem i pedagoškom radom , u ovdašnjoj gimnaziji, bavi organizovanjem kulturno-umetničkog života: otvara prvu privatnu muzičku školu u kojoj daje časove violine i klavira; 1924. godine osniva Kruševačko umetničko društvo – prvo amatersko pozorište, u kojem se angažuje kao reditelj, scenograf i glumac; priređuje i prve likovne izložbe u gradu. O njegovom angažovanju kao likovnog pedagoga svedoči nedovršeni udžbenik „Kratka teorija crtanja“, namenjen učenicima nižih razreda gimnazije. Slike D. Vasiljevića su bile izložene na izložbi „Udruženja ratnika slikara i vajara 1912 – 1918“, priređenoj 1940. godine u Beogradu. Slikarsko stvaralaštvo nastalo u vrlo kratkom razdoblju, obuhvata četiri perioda: školski (1911-14), ratni, prištinski (1919-1921) i kruševački (od 1922), koji su i deo spomen–zbirke Dragoslava Vasiljevića Fige.
Spomen zbirka Dragoslava Vasiljevića Fige

inv. L – 7/ AUTOPORTRET (1911/14) akvarel, dim: 43 x 32cm. Autoportret umetnika sa crnim šeširom širokog oboda dat je u desnom poluprofilu, pogleda usmerenog ka posmatraču. Slika pripada školskom periodu.

inv. L – 14/ SPOMENIK KOSOVSKIM JUNACIMA U KRUŠEVCU (1922), ulje na kartonu, DIM: 33 x 47cm. Na slici je prikazan spomenik kosovskim junacima sa pijacom oko njega i niskim krovinjarama. Slika urađena u impresionističkom maniru, a pripada umetnikovom kruševačkom periodu.

inv. L – 15/ LAZARICA (oko 1921)ulje na kartonu, dim: 34 x 47,5cm.Pogled na crkvu Lazaricu i zvonik sa jugoistočne strane. Kolorit svetao, slika pripada kruševačkom periodu.

inv. L – 16 / LAZARICA POD SNEGOM (1922), ulje na kartonu, 34 x 48cm. Pogled na crkvu Lazaricu sa jugoistočne strane. Kolorit svetao, slika pripada kruševačkom periodu.

 inv. L – 17/KOSOVO POLjE SA BOŽURIMA (1921), ulje na platnu kaširanom na karton, dim:35 x 57cm. Na slici predstavljena blaga padina polja sa procvetaslim božurima u prvom planu. Na liniji horizonta niske kućice i han. Slika urađena u impresionističkom maniru, a pripada umetnikovom kruševačkom periodu.

inv. L – 22/KROVOVI POD SNEGOM (1927), ulje na kartonu, dim: 24,5 x 33cm. Slika pripada kruševačkom periodu.

inv. L – 24/ KULA KNEZA LAZARA U KRUŠEVCU (1921/9), ulje na kartonu, dim: 24 x 34cm. Na slici su prikazani ostaci Don-žon kule srednjovekovnog Kruševca, pogled sa severoistoka. Okolo su kuće, a u pozadini jasički brežuljci i pblačno nebo. Slika urađena u impresionističkom maniru, a pripada umetnikovom kruševačkom periodu.

Vidovdanski hram predstavlja jedinstvenu arhitektonsko-vajarsku celinu za koju je maketu u odnosu 1:50 izradio vajar Ivan Meštrović (1883‒1962). Ovaj kompleks velikih razmera (100 metara visok i 250 metara dug) zamišljen je kao organska celina od samostalnih ali idejno srodnih skulptura povezanih monumentalnim arhitektonskim okvirom. Da je izveden, predstavljao bi jednu od značajnih evropskih secesijskih spomeničkih građevina.
Koncept Vidovdanskog hrama rađa se u vreme uzavrelih nacionalnih strasti, nesigurnosti i uzleta ideje kulturnog i političkog jedinstva na slovenskom jugu, a Meštrovićev monumentalni, herojski izraz, prožet elementima secesije i simbolizma, reprezentuje aktuelni nacionalni diskurs. Poetika hrama proishodi iz motiva kosovske epopeje, izrastajući u univerzalan i izvanvremenski simbol vekovnog narodnog stradanja i vaskrsa. Svojom snažnom ideološko-propagandnom retorikom, Vidovdanski hram sublimira ideje o budućoj jugoslovenskoj naciji i njenim moralnim vrednostima.
Maketa je prvi put javnosti izložena u Beogradu uoči Prvog balkanskog rata (1912), a zatim sa velikim uspehom na XI Bijenalu u Veneciji (1914) i u Muzeju Viktorije i Alberta u Londonu (1915).
Maketa Vidovdanskog hrama ima svoje stalno mesto u postavci kruševačkog muzeja od obeležavanja jubileja šest vekova grada (1971).

Detalj sa Vidovdanskog hrama.

Detalj sa Vidovdanskog hrama.

Slikarsko obrazovanje započeo 1895. u školi Kirila Kutlika u Beogradu. Nastavio u Minhenu, u privatnoj školi Antona Ažbea. Od 1998. do 1902. studira na akademiji, u klasi prof. Herteriha i Mara. Potom odlazi za Pariz, gde jednu godinu provodi na pripremnoj akademiji Kolarosi, potom studira na Ecole des Beaux Arts (1903-1906). U Beograd se vraća 1906. godine 1907. po nalogu prosvetnog odeljenja Ministarstva crkvenih poslova obilazi manastire u Južnoj Srbiji i na Svetoj Gori. U I svetskom ratu je ratni slikar pri štabu Vrhovne komande srpske vojske. Posle preležanog tifusa i prelaska Albanije boravi kao rekonvalescent u Italiji i Južnoj Francuskoj. Posle rata, do penzionisanja 1937. predaje slikarstvo na Umetničkoj školi u Beogradu. Bio je član “Lade”, grupe “Medulić” i jedan od osnivača Srpskog umetničkog udruženja 1908. Izlagao je sa jugoslovenskim umetnicima u Ženevi i Parizu, 1918. i 1919. god. Stvaralaštvo nastajalo tokom samo dve decenije, obuhvata četiri perioda: akademski (1895-1906), hilandarski (1907-1912), ratni (1912-1915) i mediteranski (1916-1920).

inv. L – 49/GRAČANICA (1908), ulje na kartonu, 62 x 45cm. U prvom planu na slici crkva manastira Gračanice, u donjem levom uglu slike su četiri figure u narodnoj nošnji. Slika u impresionističkom maniru, svetlog kolorita.

inv. L – 54/ FORRUM ROMANUM (1916), ulje na platnu, dim: 42,5 x 56,5cm. Pogled na ostatke rimskog Foruma. Slika pripada mediteranskom periodu slikarevog opusa, u impresionističkom je maniru, svetlog kolorita.

inv. L – 55/ MASLINA (1917), ulje na šper-ploči, dim: 26 x 17,5cm. U prvom planu stablo masline sovetljeno s leve strane, dok su pozadini još dva stabla. Slika izvedena u impresionističkom maniru, kratkim,hitrim potezima. Slika pripada mediteranskom periodu slikarevog opusa.

inv. L – 56/ TERASA (1917), ulje na kartonu, dim: 21,5 x 27cm. Segment terase na obali mora, sa dva karakteristična stuba na visokim stopama, okupan mediteranskim suncem. Iza ograde koja je u prvom planu, je venjak vinove loze. Slika je izvedena u impresionističkom maniru, i pripada mediteranskom periodu slikarevog opusa.

Crteži – skice koji se nalaze u stalnoj postavc, mogu se svrstati u jedinstven ciklus pod nazivom Albanija 1915, pripadaju ratnom periodu, dokumentarnog su karaktera, ali i kao skice da ih kasnije razvija i ugradi u slike.
inv. L – 90/ MAJKA SA DECOM I - IZ CIKLUSA "ALBANIJA 1915"(1915), olovka, dim:17,5 x 11,5cm

inv. L – 91/ALBANAC II (1909/15), olovka, dim:11,5 x 9cm.

inv. L – 96/ UBIJENI SRPSKI VOJNIK - IZ CIKLUSA "ALBANIJA 1915"(1915), olovka, dim:11,5 x 17,5cm.

inv. L – 101/PRENOŠENjE RANjENIKA I (1915), olovka, dim: 9 x 12,5cm.

 inv. L – 102/ ALBANIJA 1915 (1915), olovka, dim: 17,5 x 11,5cm.

Prve slikarske pouke stekao je od zografa Nikole Jankovića iz Ohrida, sa kojim je sarađivao u Kruševcu. Može se reći da je Nastas Tomić bio glavni predstavnik slikarstva u kruševačkom kraju i okolini, budući da je u poslednje dve decenije XIX veka izradio veći broj ikonostasa. Prvo poznato delo N. Tomića je stari ikonostas manastira Sv. Roman u Đunisu iz 1867-68. Radio je ikonostase i u Rataju, Crkvinama, Vrnjačkoj Banji, Makrešanu i Stopanji (1884), Kamenaru (1886), Jasici (1893), Jovcu (1895), Žitorađi i Mrčajevcima (1896) i Ribarima (1898). Pored crkvenog slikarstva gde je radio ikonostase, pojedine ikone, živopisanje crkve, oprobao se i u slikanju građanskih portreta, koji se nalaze u zbirci NMK.

PORTRET GOJKA VLAJIĆA (inv. L - 2), nastala oko 1880, rađena u tehnici ulje na platnu, dimenzija: 83 x 62 cm. Na slici je predstavljen dopojasna figura Gojka Vlajića u srpskoj nošnji, sa štapom i brojanicama. Izvedena u poetici realizma, sa nešto proširenim i osvetljenim gornjim delom lica.

PORTRET JELENE VLAJIĆ (inv. L - 3), nastala oko 1880, rađena u tehnici ulje na platnu, dimenzija: 73 x 55 cm. Dopojasna figura starije žene, prikazana je „an fas“, izvedena u realističkom maniru.

ПОРТРЕТ НИКОЛЕ ГОЈКОВИЋА (инв. Л - 4), настала око 1880, рађена у техници уље на платну, димензија: 73 х 55 цм. Допојасна фигура млађег мушкарца,  ликом окренутим благо улево, одевеног у грађанско одело са белом кошуљом и краватом. Изведена у реалистичком маниру.

PORTRET JULKE GOJKOVIĆ (inv. L - 5), nastala oko 1880, rađena u tehnici ulje na platnu, dimenzija: 73 x 55 cm. Dopojasna figura žene, likom okrenutim blago ulevo, odevena u libade. Izvedena u realističkom maniru.

BOGORODICA SA HRISTOM, (Inv. L -516) nastala krajem osme decenije XIX veka, rađena je u tehnici ulje na platnu, dimenzija: 79,5 x 69,3 cm. Na slici je prikazana dopojasna predstava Bogorodice koja u naručju drži malog Hrista. Izvedena je u poetici realizma, gde je primenio elemente bliske akademskoj koncepciji crkvenog slikarstva, čvrstog crteža i odmerenog kolorita. Ikona je najverovatnije bila rađena za privatno vlasništvo.

Prve slikarske pouke dobio u Stratimirovićevoj crtačkoj školi u Sremskim Karlovcima i Pančevu, pomažući Konstantinu Danilu pri slikanju ikonostasa za Sabornu crkvu. Usavršavao se u Beču, od 1844. do 1847. Iz Beča se vratio u Beograd gde je ostao do kraja života. Pored obrade religioznih tema, najviše je slikao portrete. Izradio je veliki broj portreta ondašnjeg društva, od Kneza do manjih činovnika i predstavnika tek stasale inteligencije. Najvažnije njegovo delo je galerija ustaničkih portreta iz 1852. godine, čiji je naručilac knez Aleksandar Karađorđević. Posle školovanja Knežević je svoj slikarski talenat maksimalno razvio i usavršio, tako da od 1848. pokušava da stvori svoj sopstveni stil: paleta mu postaje svetlija, toplija, a način komponovanja svečaniji. Takođe je izražena i težnja za otkrivanjem karaktera portretisanih likova. Spada u istaknute predstavnike bidermajerskih načela u srpskom slikarstvu. I pored nejednakosti u kvalitetu njegovih umetničkih dela on je, ipak, bio darovit i zanimljiv hroničar svoga vremena.

PORTRET MILOSAVA BRALjINCA (inv. L – 1), naslikana oko 1840, u tehnici ulje na platnu, dimenzija: 73 x 55,5cm. Dopojasni portret Braljinca u uniformi, sa knjigom „Ustav“ u desnoj ruci, naslikan je u klasicističkom maniru. Milosav Braljinac (1779 - 1849), iz Braljine, predsednik suda, upravnik Kruševačkog okruga za vreme kneza Miloša, narodni poslanik u skupštini Kneževine Srbije, član Apelacionog suda.